"Havens zullen in een circulaire economie alleen maar belangrijker worden"

De Nederlandse ambitie om in 2050 circulair te zijn staat nog steeds overeind. De uitvoering valt helaas nog tegen, geeft James aan. "We gaan in sommige opzichten meer achter, dan vooruit. De reden daarvan is dat er geen gelijk speelveld is voor circulaire methodes. We zijn zo gehecht aan onze lineaire economie, dat gericht is op groei en we zijn nog steeds getrouwd met fossiele grondstoffen als basis van onze economie. We leven in een ‘better the devil you know’ situatie; juist in onzekere tijden houden we vast aan oude gewoontes."

James geeft het voorbeeld van het circulaire bedrijf Plastic Recycling Amsterdam (PRA) dat in de Amsterdamse haven zat. "Zij maakte gebruik van een fantastische technologie, ontwikkeld bij de TU Delft, om gebruikte kunststoffen om te zetten in nieuwe grondstoffen. Maar sinds de oorlog in Oekraïne verkoopt Rusland zijn olie niet meer in Europa en gaat het naar China, India of Turkije en komt het terug als de geraffineerde grondstoffen voor virgin (nieuwe) plastics. Daar kan recycling van kunststoffen prijstechnisch niet tegen op, met als gevolg faillissement van de Nederlandse plasticrecyclers. We willen circulair, maar als virgin materiaal goedkoper is, is de keus snel gemaakt."  

James vervolgt: "De innovatieve recyclingbedrijven hebben de tijd en de markt helaas niet mee. Er komt langzamerhand bewustwording, maar circulaire bedrijven hebben het zwaar omdat ze niet tegen het gesubsidieerde lineaire model op kunnen. Er zijn uitzonderingen. Denk aan Brightfiber Textiles, die van afgedankte kleding grondstoffen voor nieuwe maakt en onlangs in de haven van start is gegaan. Maar het grote probleem is: er is geen gelijk speelveld. Economisch gezien zijn zij achtergesteld op hun lineaire broeders. De weg van transitie is hobbelig, maar het doet enorm veel pijn om dit soort goede ontwikkelingen en mooie bedrijven te zien stranden in deze onzekere tijden. We moeten juist doorpakken met innovatie, transitie en investeringen. Want we moeten echt circulair worden!"

Level playing field en true pricing essentieel voor ontwikkelen circulaire economie 

Voor het ontwikkelen van een circulaire economie is naast een level playing field ook true pricing nodig. Met true pricing krijg je een beter inzicht van de werkelijke kosten, omdat daar de milieukosten in zijn meegenomen, licht James toe. "Als je zes keer zoveel moet betalen voor een t-shirt dan bij een fast-fashion keten, ga je er ook nog eens veel bewuster mee om en koop je er drie in plaats van tien. Onze weggooimaatschappij gaat ten koste van het milieu en dus ook onze toekomstige (economische) welvaart en gezondheid."

Maar het is volgens James niet de schuld van de consument: "Verantwoordelijkheid voor verduurzaming van onze maatschappij ligt voornamelijk bij grote bedrijven en de overheid. Er is uiteraard ook een rol voor de consument in de vorm van bewustwording en aangepast gedrag, maar voor de grote veranderingen moet dat van bovenaf komen. Die ledlamp en die ene keer per week vegetarisch eten gaat de planeet niet redden. Vanuit de overheid en ‘big business’ moeten er harde beslissingen genomen worden om af te stappen van fossiele grond- en brandstoffen en de subsidies daarop."

De derde factor die nodig is om de circulaire economie versneld te ontwikkelen, is circulaire oplossingen bestaansrecht geven door de markt te stimuleren. James: "Denk bijvoorbeeld aan een circulair aanbestedingsbeleid vanuit de overheid en door wet- en regelgeving aan te passen om vervolgens gerecycled materiaal te verplichten in producten. Dat is moeilijk en kost in het begin meer tijd en geld, maar we moeten. Er is geen alternatief, anders ben je in 2050 nog meer afhankelijk van partijen voor brand- en grondstoffen waarvan je dat niet wil zijn. De huidige geopolitieke spanningen moeten juist een enorme driver zijn in de overgang naar een circulaire economie."  

De rol van de Amsterdamse haven in de transitie naar een circulaire economie 

De noodzaak van de transitie naar circulair is bij Port of Amsterdam heel duidelijk. vind James. De haven heeft een faciliterende en aanjagende rol bij verdere ontwikkeling van de circulaire economie in Nederland en Europa. "Deze rollen zijn we gewend vanuit het lineaire tijdperk, maar met de komst van de circulaire economie zullen de ladingsoorten en logistiek anders zijn. In een circulaire economie worden producten gerefurbished, grondstoffen teruggewonnen en historische reststromen omgezet in waardevolle materialen in het circulaire systeem. Als voorbeeld: treincoupés zullen terug naar Frankrijk gaan, waar ze vandaan komen om gerefurbished te worden, elektronica (waarin ‘schaarse grondstoffen ials’ zitten) worden hier in Europa hoogwaardig gerecycled om grip te houden op lithium, cobalt en andere waardevolle stoffen die erin zitten. Dit soort activiteiten zullen allemaal plaatsvinden in, om of via de haven. Circulariteit is, naast lokaal ambacht, per definitie een internationale economie. Havens spelen daar een cruciale rol omdat zij als logistieke hub zorgen voor vervoer over water, spoor en weg."

Daarnaast is de nodige schaalvergroting van circulaire activiteiten in de haven goed mogelijk. James: "In het Amsterdamse havengebied kunnen circulaire bedrijven ondernemen op industriële schaal, gebruikmakend van de waterverbindingen die een haven biedt. Er is hier (milieu)ruimte, kennis en kunde. Havens, zowel diepzee als binnenvaart, zullen in een circulaire economie daarom alleen nog maar belangrijker worden."

Inspiratie en motivatie uit de natuur halen

James is opgegroeid in Noord-Engeland: "In een gebied waar natuurlijke ecosystemen mijn achtertuin vormden: bossen, rivieren en uitgestrekte natuurgebieden. Mijn inspiratie en motivatie haal ik uit de natuur. De natuur heeft ecosystemen gecreëerd die zeer efficiënt werken en zonder afvalstromen, geheel circulair dus. Ik heb grote bewondering voor deze natuurlijke ecosystemen en zie dat een vertaling gemaakt kan worden naar industriële ecosystemen. Op dit moment, met ons ongebreideld consumentisme van goederen en energie, wijken we met brute kracht af van de natuurwetten. We putten de aarde uit en gaan daarmee tegen de natuurwetten in. We passen als mens niet meer in ons eigen ecosysteem. Door onze manier van leven en door oneindige groei na te streven, vernietigen we de ecosystemen die ons voortbestaan garanderen. Dat zien we terug in de economie. Hoe meer uit balans, hoe meer schade."

Volgens James moeten de Europese Unie en Nederlandse overheid circulariteit echt omarmen. Wet- en regelgeving moet worden aangepast voor een gelijk speelveld en we moeten de markt stimuleren. "Gewoon aan het werk ermee. De huidige stikstofproblematiek is een voorbeeld van de gevolgen van het uitstellen van duurzame keuzes, van het niet handhaven van maatregelen en het probleem constant voor je uit schuiven. We zitten in Nederland op slot hierdoor. Dit gaat, als we geen aanpassingen maken, ook gebeuren met grondstoffen en energie. Dat geeft nare gevolgen, zoals verdere klimaatverandering en tekorten die sociale onrust veroorzaken en tot de opkomst van nog veel extremere (politieke) partijen kan leiden."

Foto: Giampiero Maietti voor amsterdam&partners