Inventiviteit van bedrijven noodzakelijk om coronacrisis te lijf te gaan

De impact van het hoogst onwaarschijnlijke is het onderwerp in het boek De Zwarte Zwaan van de Amerikaans-Libanese schrijver Nassim Nicholas Taleb. Het gaat om een onvoorspelbare gebeurtenis met een enorme impact, die achteraf aannemelijk en voorspelbaar wordt gemaakt. Is de coronacrisis zo’n zwarte zwaan?

Gaston Tchang, Strategisch Adviseur bij Port of Amsterdam, analyseert de mondiale, Europese en nationale economische gevolgen van de coronacrisis en past de uitkomsten toe op de haven van Amsterdam.

Welke impact heeft de wereldwijde pandemie op de bijvoorbeeld de overslag, scheepsbewegingen en werkgelegenheid? En wat hebben we nodig om deze crisis te lijf te gaan?

Is de coronacrisis een zwarte zwaan?

"Ik weet niet of de coronacrisis een zwarte zwaan is. Experts en virologen voorspellen al langer een pandemie, maar niemand zag het in deze mate aankomen. Het is de combinatie van snelheid, agressiviteit van het virus en globalisering waarom dit zo verwoestend is. In slechts vier maanden tijd is de hele wereldeconomie platgelegd. We hebben eerdere crises gehad. Denk aan de aanslag op de Twin Towers op 9 september 2001, maar de economische impact daarvan was relatief beperkt doordat logistiek en productie doorgingen. De financiële crises van 2008 en 2012 hadden grotere gevolgen en stortten Nederland jarenlang in een recessie, maar het legde de economie niet plat. Deze pandemie heeft een allesomvattende economische impact. Er worden vergelijkingen getrokken met de crisis in de jaren '30, maar zelfs toen ging het openbare leven door."

Wat onderzoek je precies en welke bronnen gebruik je?

"Toen we begin januari de eerste signalen uit China kregen, ben ik met enkele collega’s de ontwikkelingen van het coronavirus gaan volgen. Sinds de uitbraak in Europa volg ik alle ontwikkelingen en economische gevolgen op dagelijkse basis en rapporteer ik hierover. De bronnen die ik gebruik zijn divers. Ik ontvang updates vanuit onze commerciële afdelingen; zij weten wat er bij klanten gebeurt. Ik volg de media, lees rapporten van banken, scenario’s van het CPB en kijk ook wat er op social media verschijnt. In het begin van de uitbraak veranderde de situatie ongeveer van uur tot uur. Nu, na circa acht weken, is dit de nieuwe werkelijkheid en worden de analyses voor de middellange en lange termijn gemaakt. We kijken nu naar de ‘day after’. Hoe starten we op en wat gebeurt er dan? Welke maatregelen blijven en welke worden versoepeld? Hoe gaan we die 'anderhalvemetereconomie' in Nederland vormgeven? En natuurlijk ook het vraagstuk over de verwachte recessie: hoe lang en hoe diep zal die zijn en wat is de impact? Veel is onzeker, dus de houdbaarheid van de scenario’s die we maken is beperkt."

Waarom doe je onderzoek?

"Als internationale zeehaven moeten we weten wat er in de wereld gebeurt. Als logistieke hotspots waar lading en goederen binnenkomen en worden verwerkt, waar vitale bedrijfsprocessen plaatsvinden en waar veel werkgelegenheid is, zijn havens van levensbelang. De gevolgen van het coronavirus zijn mondiaal, onvoorspelbaar en onvoorstelbaar en daarmee nauwelijks te managen. Toch moeten we zo goed mogelijk vinger aan de pols houden. Directie, aandeelhouder en andere stakeholders moeten we voorzien van informatie over de impact van de maatregelen en de gevolgen voor onze haven en het havenbedrijfsleven. Ook kijken we wat de impact kan zijn op onze bedrijfsstrategie."

Wat is je tot op heden opgevallen?

"Toen de coronacrisis in China uitbrak, waren we niet meteen ongerust. De Amsterdamse haven is geen echte containerhaven, dus we handelen niet veel met China. Ook toen er in Italië een zogenoemde ‘brandhaard’ ontstond, verwachtten we nog dat de impact mee zou vallen omdat niet veel van onze klanten een handelsrelatie met Italië hebben. Maar de crisis bleek uiteindelijk een mondiaal karakter te hebben, dus niemand ontkomt eraan. Wat we nu zien, is dat de productie in China weer langzaam opstart, maar dat de vraag is weggevallen. Verder is in Amsterdam de vraag naar brandstof zo goed als stilgevallen. Er wordt nauwelijks nog gevlogen en de mobiliteit is door al het thuiswerken afgenomen. De vraag naar benzine daarmee ook. En hoewel er ook een aanbodbeperking is gekomen, is de vraag nog kleiner. Voorraden lopen op, terminals hebben minder business en er is sprake van minder scheepvaartverkeer. Het is dus ook rustiger voor de nautische dienstverleners, zoals het Loodswezen, boatmen en de slepers."

Biedt de coronacrisis ook nog kansen?

"Er gaan geluiden op dat de coronacrisis ook kansen biedt om als economie of maatschappij groener en duurzamer te worden. Maar daar heb je wel geld voor nodig. Nu overheden de portemonnee moeten trekken voor steunmaatregelen, wordt dat wel een uitdaging. Bij veel bedrijven zijn door deze crisis de zakken vermoedelijk leeg. Wat blijft er in dat geval overeind van de klimaatambities? Wie gaat hieraan meebetalen? Wat is erover om te investeren in de daarvoor noodzakelijke infrastructuur? Dat zijn vragen waar de komende tijd nog over gediscussieerd zal worden. Gebleken is dat verschillende bedrijven zich ondanks corona snel aanpassen aan de nieuwe situatie; dat vind ik zeer positief. Zoals Tata Steel en Damen, die de 'anderhalvemetermaatschappij' in no time op de werkvloer hebben toegepast, zodat het arbeidsproces kon doorgaan. Er zijn ook bedrijven die hun supply chains volledig op zijn kop hebben gezet. Anderen hebben gewoon hun business model gewijzigd. Het zou mooi zijn als deze inventiviteit standhoudt, want die veerkracht zullen we hard nodig hebben."